Vuurwerkangst bij honden is iets wat heel vaak voorkomt. Niet zo vreemd, want honden en ook andere dieren hebben geen idee waar al die knallen en lichtflitsen vandaan komen. Helaas beperkt het afsteken van vuurwerk zich allang niet meer tot de laatste paar dagen van het jaar. Zodra het vroeger donker wordt, wordt er in veel steden in Nederland vaak zwaar illegaal vuurwerk afgestoken. In dit blog zullen we je uitleggen wat vuurwerkangst is, waarom veel honden bang zijn voor vuurwerk en geven we je tips om jou en je hond de vuurwerkperiode door te helpen.
Inhoudsopgave
Wat is vuurwerkangst?
Vuurwerkangst is een vorm van angst die wordt veroorzaakt door de harde knallen, lichtflitsen, trillingen en/of geuren van vuurwerk. Voor honden, andere huisdieren en wilde dieren kunnen deze prikkels erg beangstigend zijn. Hoewel angst voor harde geluiden bij veel dieren voorkomt, kan vuurwerkangst extra intens zijn door de onvoorspelbaarheid van zowel harde knallen als felle lichtflitsen. Het is heel normaal dat een hond even schrikt. Na de schrik herstelt de hond zich en kan hij weer normaal functioneren. Vuurwerkangst houdt in dat een hond niet in staat is om snel te herstellen na de schrik en er voor langere tijd in blijft hangen. De hond krijgt dan last van stress en doordat er steeds weer harde knallen en lichtflitsen volgen, stapelt de stress zich op en wordt het voor een hond steeds moeilijker om te kunnen ontspannen. Door goed op je hond te letten, kun je tijdig signaleren of je hond bang is voor vuurwerk, zodat je je hond goed kunt begeleiden. Er zijn veel gradaties van vuurwerkangst. Als er sprake is van extreme angst en paniek, dan is je hond niet meer bereikbaar. Hij zal geen eten of snoepjes aannemen, zal geen oog hebben voor zijn lievelingsspeelgoed en je krijgt (vrijwel) geen contact meer met hem, omdat hij maar met een ding bezig is: overleven, dus weg uit deze situatie! Al het andere is op dat moment niet meer belangrijk. Als je pech hebt (en voor de hond is dit nog het ergst), gaat de angst generaliseren. Dat houdt in dat je hond niet meer alleen bang is voor knallen, maar voor alle plotselinge geluiden, zoals bijvoorbeeld een autodeur die wordt dichtgeslagen. Om de kans te verkleinen dat het zover komt, is het belangrijk om je hond op de juiste manier te begeleiden.
Waar komt vuurwerkangst vandaan?
Ken je die opmerking? ‘Als jij rustig blijft en niet reageert op vuurwerk, dan zal je hond er ook niet bang voor zijn.’ Als dat de oplossing was dan waren er niet zoveel honden (en andere dieren) bang voor. Er zit wel een kern van waarheid in. Dat wil zeggen; als jij bij elke knal in paniek raakt, onrustig wordt, gaat mopperen of zelfs hard gaat schelden, omdat je gefrustreerd raakt van het lawaai, dan kan het zijn dat een hond met aanleg voor geluidsangst ook echt bang wordt voor vuurwerk. De associatie met het spannende geluid (de knal) wordt immers nog akeliger als jij je gespannen gaat gedragen. Maar het is helaas dus geen garantie dat als jij rustig blijft, jouw hond geen angst ontwikkelt. Sommige hondenrassen, bijvoorbeeld bordercollies, zijn gevoeliger voor het ontwikkelen van geluidsangst.
Als een van de ouderhonden (ongeacht het ras) van zichzelf al bang is voor harde geluiden, zit de aanleg in de genen van je hond en is de kans groter dat hij ook vuurwerkangst ontwikkelt, maar het hoeft niet.
Een andere oorzaak van vuurwerkangst kan zijn dat je hond een nare ervaring heeft opgedaan. Een hond die altijd ontspannen was met vuurwerk kan door een traumatische ervaring vuurwerkangst ontwikkelen. Als wij horen of lezen dat mensen hun hond om 12 uur mee naar buiten nemen op oudjaarsavond, omdat ‘hij niet bang is voor vuurwerk’, vragen wij ons altijd af waarom je het risico zou nemen dat hij alsnog getraumatiseerd of zelfs gewond raakt.
Verder kunnen pijn en andere lichamelijke ongemakken ervoor zorgen dat een hond bang wordt voor vuurwerk. Het is dus belangrijk om je hond te laten checken bij een dierenarts, fysiotherapeut en/of osteopaat.
Tips om de vuurwerkperiode door te komen
Of je nu een hond hebt die vuurwerk wat spannend vindt of een hond die bij het eerste knalletje al in de paniekstand schiet: we hebben tips voor je verzameld die jou en je hond kunnen helpen om de laatste dagen, weken of zelfs maanden van het jaar door te komen. Het zal niet altijd even makkelijk zijn en we kunnen ons voorstellen dat je er soms even helemaal doorheen zit als je een hond hebt die vreselijk bang is en misschien zelfs niet meer naar buiten durft en niet meer wil eten. Wij hebben door de jaren heen vele honden gehad en elke hond was anders. Sommigen waren relaxt tijdens oudjaarsavond, terwijl anderen een beetje bang of zelfs extreem bang waren al maanden voor de jaarwisseling. Eentje durfde zelfs de laatste weken van het jaar de deur niet meer uit. Dus we weten hoe machteloos je je kunt voelen. We hebben veel geleerd van de ervaringen die we hebben opgedaan en dat willen we graag met je delen!
Blijf rustig
Als je zelf rustig blijft en kalmte uitstraalt, kan dat helpen om je hond te kalmeren. Helaas is het niet zo dat dit de oplossing is en dat je hiermee bij elke hond voorkomt dat hij vuurwerkangst ontwikkelt. Dat zou natuurlijk wel fantastisch zijn 😉 Het helpt echter al helemaal niet als je zelf boos wordt, geïrriteerd of gefrustreerd raakt en gaat mopperen of schelden op het geknal. Dus blijf rustig, accepteer dat er vuurwerk afgestoken wordt en probeer er het beste van te maken voor je hond.
Steun je hond
Als jouw hond steun bij je zoekt, geef hem dan ook die steun. Stuur hem niet weg en negeer hem ook niet. Sla een arm om je hond heen als hij dat fijn vindt, geef hem het gevoel dat hij bij jou mag schuilen voor het gevaar. Het is een misvatting, gebaseerd op oude theorieën, dat je angst beloont als je je hond aandacht geeft wanneer hij angstig is. Angst kun je niet belonen. Lichamelijk contact door bijvoorbeeld een arm om je hond heen te slaan of hem rustig te aaien/masseren, kan er juist voor zorgen dat je hond zich prettiger gaat voelen. Het kan ook zijn dat je hond niet aangeraakt wil worden, maar alleen graag bij je in de buurt wil zijn. Let goed op zijn lichaamstaal en kijk wat hij prettig vindt. Met een rustige en lage stem praten kan ook helpen je hond een beetje tot rust te brengen.
Sluit de gordijnen en zet het geluid van de tv of radio wat harder
Hoe minder een hond kan zien wat er buiten gebeurt, hoe prettiger de hond zich voelt. Dat geldt in elk geval voor veel honden. Doe dus het liefst de gordijnen dicht en de lampen aan, zodat de lichtflitsen niet de kamer binnenkomen. Een ander bekend advies is het harder zetten van tv of muziek. Dit kan zeker helpen om het geluid van knallen iets naar de achtergrond te brengen en het werkt vaak ook wel aardig goed voor honden met wat minder heftige vuurwerkangst.
Zorg voor afleiding
Veel honden zijn nog bereikbaar als ze angstig zijn. Je kunt dan nog contact maken met je hond en vaak nemen deze honden wel voertjes aan of willen nog wel spelen. Heb je een hond die nog wel bereikbaar is ondanks zijn angst? Dat is heel fijn! Maak daar gebruik van, zowel binnen als buiten als dat lukt. Probeer knallen te koppelen aan iets wat je hond heel erg leuk of lekker vindt. Het beste is om het te oefenen wanneer de knallen nog op flinke afstand zijn, maar ook als er dichtbij vuurwerk wordt afgestoken kun je ermee aan de slag. Kijk zelf wat voor jouw hond werkt. Misschien is dat even lekker sjorren aan een flostouw om de opgebouwde spanning kwijt te raken. Neem dan desnoods ook een flostouw mee naar buiten. Of je kunt even een vangspelletje doen met wat brokjes o.i.d. om de spanning te doorbreken. Natuurlijk kan het zijn dat het binnen wel lukt om je hond af te leiden en buiten niet, omdat daar de angst te groot is. Er zijn veel gradaties in angst. Het is dus een kwestie van uitproberen. Binnen kun je hem als afleiding ook gewoon een likmat met iets extra lekkers aanbieden, een snuffelmat met snoepjes en brokjes geven of doe leuke spelletjes met je hond.
Zorg voor een schuilplaats
Natuurlijk is het het beste om je hond afleiding te bieden door met hem te spelen, makkelijke hersenwerkjes en snuffelspelletjes te laten doen, etc. Helaas zijn er ook gewoon honden die door de angst zo in paniek zijn dat ze hier niet meer toe te verleiden zijn. Ook zoeken lang niet alle angstige honden steun bij de eigenaar. Dat zegt niks over jou: je hond is gewoon zo enorm bang dat vluchten de enige optie is die in zijn hoofd opkomt. Zorg er in dat geval voor dat je een veilige haven voor hem creëert waar hij zich in terug kan trekken om te schuilen tot het geknal voorbij is. Een veilige haven moet een plek zijn waar zo min mogelijk vuurwerk te horen is en geen flitsen van vuurwerk te zien zijn. Het moet een fijne ligplaats voor je hond zijn en de hond moet beschikking hebben over water. Natuurlijk kun je van de (openstaande!) bench een extra donker en comfortabel holletje maken, maar sommige honden vinden het fijner om onder de bank of tafel te gaan liggen of in de badkamer. Laat de hond zelf kiezen wat in zijn ogen de veiligste plek is. Een veilige haven kun je het beste dagen van te voren al maken, zodat de hond er alvast aan kan wennen en zich er veilig kan gaan voelen.
Je hond inbakeren
Je hebt er misschien weleens van gehoord: het Thundershirt. Dit is een speciaal kalmeringsvest die precies op de juiste delen van het hondenlijf druk uitoefent. Deze druk zorgt voor een gevoel van veiligheid en geborgenheid. Een sjaal gebruiken kan ook, maar kost meer tijd om hem op de juiste manier bij je hond om te doen. Bovendien moet je goed kijken of hij strak genoeg zit, maar ook weer niet zo strak dat het oncomfortabel zit. Op internet zijn diverse websites waar je kunt leren hoe je een sjaal kunt gebruiken om de hond in te bakeren.
Gehoorbescherming
Er zijn speciale oorbeschermers voor honden die ervoor zorgen dat de knallen minder goed hoorbaar zijn. Het nadeel van deze banden en kappen is dat de meeste honden er niet echt op zitten te wachten en zullen proberen ze af te krijgen. Je moet dus ruim de tijd nemen om te oefenen. Ver voordat het oudjaarsavond is. Wij denken zelf dat gehoorbescherming een van de minst effectieve manieren is om je hond te helpen bij vuurwerkangst, mede omdat echt harde knallen ook trillingen veroorzaken. Dan heb je nog de geur van vuurwerk die veel honden niet prettig vinden en we betwijfelen of het geluid van een echt harde knal voldoende gedempt wordt. Natuurlijk kun je zelf proberen of het werkt. Sommige mensen wikkelen een dikke sjaal om het hoofd van de hond om het geluid te dempen, ook dit zou je eens kunnen proberen.
Maak korte wandelingen
Dit is echt een hele belangrijke tip. Als je hond last van vuurwerkangst heeft, zorg er dan voor dat je geen onnodig lange wandelingen maakt als er vuurwerk wordt afgestoken en als dat toch gebeurt en de hond wil direct naar huis, ga dan ook direct naar huis. Veel mensen denken dat een hond er wel aan zal wennen als je gewoon doorloopt en doet alsof er niks aan de hand is. Ze zeggen zelfs dat je je hond beloont voor zijn angst als je hem “zijn zin” geeft door direct naar huis te gaan. Dit is niet het geval! Een hond die vreselijk in paniek raakt kun je niet belonen. Hij zal niks meer bijleren op zo’n moment, hij slaat niks op in zijn geheugen. Het enige wat er door zijn koppie heen gaat is (voor zover een hond op dat moment echt nadenkt): vluchten naar een veilige plek.
Zelf hebben wij helaas ooit de fout gemaakt met een adoptiehond om door te lopen tijdens vuurwerkgeknal, terwijl onze aangelijnde hond naar huis wilde vluchten. Gevolg: de hond raakte alleen maar meer in paniek en die paniek zorgde ervoor dat de angst voor vuurwerk alleen maar groter en groter werd. De angst ging generaliseren en de hond durfde helemaal niet meer naar buiten. Hij werd bang voor elk geluidje, dus ook voor het dichtslaan van een autodeur bijvoorbeeld. Uiteindelijk heeft hij met behulp van medicatie 2x per dag wel even naar buiten gedurfd om zijn behoeften te doen. Helaas kunnen we het niet terugdraaien hoe we toentertijd gehandeld hebben, maar we hebben er wel van geleerd.
Maak dus de grotere wandelingen vroeg in de ochtend als de vuurwerkafstekers nog liggen te slapen of wandel wanneer ze nog op school zitten. De rest van de dag/avond alleen even eruit voor het hoogstnodige: dus plassen/poepen en weer naar huis. Eventueel zou je ook je tuin kunnen gebruiken als tijdelijke uitlaatplaats. Natuurlijk kun je ook lekker met je hond naar een afgelegen gebied gaan (ook dan je hond voor de zekerheid aangelijnd houden, want soms kan er toch in de verte een knal te horen zijn).
Controleer halsband en/of tuig en riem
Het is belangrijk dat je checkt of je hond niet uit de halsband en/of het tuig kan ontsnappen en kijk de riem in goede staat is. Je moet er niet aan denken dat je hond ontsnapt tijdens de wandeling, omdat hij zich los weet te wurmen uit zijn halsband of tuig, of omdat de riem knapt. Dubbel aanlijnen is ook verstandig als je een hond hebt die wil wegvluchten.
Laat je hond niet alleen op oudjaarsavond
Het is erg logisch en toch vinden we dat we het moeten zeggen: laat je hond met vuurwerkangst niet alleen op oudjaarsavond en ook niet op de dagen/avonden voorafgaand aan de jaarwisseling als er al veel vuurwerk wordt afgestoken. Je hond zal zich nog onprettiger voelen als jij niet in de buurt bent. Kun je niet bij je hond zijn en kan hij ook niet met je mee? Zorg dan voor een bekende oppas voor je hond.
Rustgevende medicatie en supplementen
Sommige mensen zijn bang dat de dierenarts een spierverslappend en versuffend medicijn (Vetranquil) voorschrijft. Dit gebeurde helaas ook echt in het verleden. De hond kon zich daardoor niet bewegen en zijn angst niet uiten. Wegvluchten was dus ook niet mogelijk en het gevolg was dat de angst vaak alleen maar toenam. Gelukkig weet een goede dierenarts dit en zal dit type medicatie niet meer voorgeschreven worden bij vuurwerkangst. Mocht je dierenarts het toch voorschrijven, vraag dan om rustgevende medicatie die niet suf maakt en de spieren niet verslapt. Met medicatie moet je op tijd beginnen, dus niet pas op oudjaarsdag.
Naast medicatie via de dierenarts, kun je ook rustgevende supplementen op natuurlijke basis speciaal voor dieren geven. Zylkene, Bach Rescue Remedy, Puur Tranquil en Puur Nervo zijn bijvoorbeeld 100% natuurlijk en rustgevend. Deze middelen zijn vrij verkrijgbaar en je hoeft er dus niet voor naar de dierenarts. Begin er zeker 2 maanden voor de jaarwisseling mee. Er moet een spiegel in het bloed worden opgebouwd. Het is altijd goed om te kijken of een natuurlijk supplement voor jouw hond voldoende werkzaam is. Zwaardere medicatie kun je altijd nog inzetten.
Let op: zowel medicatie van de dierenarts als natuurlijke rustgevende middelen halen alleen de scherpe randjes van de angst af. Verwacht dus niet dat je hond helemaal niet meer bang is. Er bestaan helaas geen wondermiddelen. Het beste is om medicatie of supplementen in te zetten als ondersteuning bij vuurwerktraining. Dan hebben ze het meeste effect.
Help je hond te herstellen van de stress
Merk je dat je hond gestrest is na bijvoorbeeld een wandeling? Veel honden zijn erg onrustig als ze gestrest zijn. Dit kan zich uiten in veelvuldig blaffen, continu aandacht bij je vragen, onrustig heen en weer lopen door het huis, etc. Word niet boos en ga niet mopperen op je hond. Een gestreste hond wordt alleen maar gestrester en je bereikt er helemaal niks mee. Hoe frustrerend het ook voor jou kan zijn dat je hond overal om blaft bijvoorbeeld. Wat je wel kunt doen is je hond helpen door te zorgen voor voldoende slaap. Creëer een rustig plekje voor hem in huis waar hij niet gestoord wordt. Slapen zorgt ervoor dat het stresshormoon cortisol wordt afgebroken. Lukt het jouw hond niet om de rust te pakken? Geef hem dan iets waar hij echt een tijdje op kan kauwen of geef hem een snuffelmat of likmat. Kauwen, snuffelen en likken werkt ontspannend en helpt ook cortisol af te breken.
Vuurwerktraining
Natuurlijk kun je door middel van training je hond laten wennen aan vuurwerk. Helaas zijn er altijd uitzonderingen, maar voor veel honden maakt een goede training echt wel verschil. Wij zouden altijd aanraden om het onder professionele begeleiding van een goede gedragstherapeut (of evt. trainer) te doen, omdat die ervoor opgeleid is en goed kan zien hoe je hond zich voelt, waar hij precies bang voor is en hoe hij reageert op datgene wat de angst veroorzaakt. Een goede gedragstherapeut of trainer (in te schakelen via de NVGH, SPPD of Stichting Dierbaar) zal aan de hand van een goede gedragsanalyse een training op maat bieden die goed aansluit bij jouw hond. Zo krijgen jij en je hond de beste kans om de vuurwerktraining te laten slagen. Met vuurwerktraining moet je altijd ruim op tijd beginnen, wacht dus niet tot oktober, november of december, maar start er aan het begin van het jaar mee.
We hopen dat je wat hebt aan de informatie in dit blog en aan onze tips. We wensen jou en je hond(en) een hele goede en veilige jaarwisseling!